Nie tylko my lubimy cukier. Drożdże, czyli mikroorganizmy bytujące w naszym organizmie, także go uwielbiają, przez co nasza miłość do słodkiego może się obrócić przeciwko nam.
Grzyby chorobotwórcze dla ludzi należą do czterech grup: drożdżaki, dermatofity, grzyby pleśniowe oraz grzyby dimorficzne. Najczęściej grzybicę wywołują grzyby z rodzaju Candida należące do pierwszej grupy. Z około 200 znanych gatunków 15 jest chorobotwórczych dla człowieka. Grzybice możemy podzielić na:
- powierzchowne,
- układowe,
- fungemie (grzybice uogólnione, kiedy grzyby są obecne we krwi).
Czynniki ryzyka kandydozy
Dlaczego w naszym organizmie rozwija się grzybica? Drożdżaki z rodzaju Candida występują w naturalnej mikroflorze jamy ustnej, jelita grubego, skóry oraz pochwy. Kandydoza (choroba wywołana przez Candidę) jest najczęściej spowodowana zakażeniem endogennym, czyli takim wywołanym przez własną mikroflorę, np. z powodu obniżonej odporności [17].
Czynnikami sprzyjającymi występowaniu kandydozy są:
- szerokie stosowanie antybiotyków,
- AIDS (kandydoza jamy ustnej, gardła, przełyku),
- stosowanie wziewnych glukokortykosteroidów (kandydoza jamy ustnej i gardła),
- stosowanie inhibitorów pompy protonowej (kandydoza przełyku),
- cukrzyca,
- przyjmowanie leków immunosupresyjnych,
- choroby nowotworowe (kandydoza przełyku),
- ciężkie oparzenia,
- choroby trzustki [20].
Grzybica może zaatakować skórę, paznokcie, błony śluzowe jamy ustnej, przewodu pokarmowego, pochwy, układu moczowego, a w rzadkich przypadkach nawet takie miejsca jak trzustka, płuca, kręgosłup, szpik kostny czy opony mózgowo-rdzeniowe. Może się także rozwinąć grzybica uogólniona, kiedy komórki grzybów wnikają do układu krwionośnego i zajmują inne narządy [17, 19].
Oprócz charakterystycznej widocznej grzybicy np. pochwy czy skóry, kandydoza może dawać także niespecyficzne objawy takie jak zmęczenie, biegunki, nietolerancje pokarmowe, artretyzm czy problemy skórne – objawy te nazywane są zespołem nadwrażliwości na Candidę. Ponadto nadmierna kolonizacja w jelicie potęguje stan zapalny występujący przy chorobach alergicznych i autoimmunizacyjnych, nie tylko w układzie pokarmowym ale także w odległych tkankach [21].
Wybór leku przeciwgrzybiczego zależy od formy i lokalizacji zakażenia oraz od gatunku grzyba, który wywołał zakażenie [19]. Skoro mamy leczenie farmakologiczne, to dlaczego szuka się innych sposobów leczenia?
Rola diety w leczeniu kandydozy
Nadużywanie oraz nieuzasadnione używanie antybiotyków spowodowało powstanie antybiotykoopornych form drobnoustrojów. Znacząco utrudnia to i ogranicza formy terapii, dlatego poszukuje się alternatywnych sposobów leczenia [1]. Szczególną uwagę poświęca się żywieniu, które może pomóc w walce z kandydozą. Istnieją różne koncepcje diety przeciwgrzybicznej, której celem jest „zagłodzenie” grzyba. Część zakłada eliminację cukru dodanego w każdej postaci, produktów zawierających węglowodany proste (np. owoców, słodyczy) oraz produktów z białej mąki, białego ryżu, białego makaronu, a bardziej rygorystyczne plany zalecają także eliminację wszelkich produktów fermentowanych (jogurty i inne fermentowane produkty mleczne, sos sojowy, tofu, kiszone warzywa), pieczarek i innych grzybów. A co na ten temat mówią badania naukowe? Czy istnieje dieta wspomagająca leczenie kandydozy i jakie produkty mogą nam w tym pomóc? [23]
Grupy produktów | Produkty przeciwwskazane | Produkty dozwolone |
cukier i produkty zawierające cukier | cukier biały i brązowy, miód, melasa, słodycze, wyroby cukiernicze, ciastka, ciasta | |
produkty przetworzone | wszelkie produkty zawierające: cukier, glukozę, maltozę, dekstrozę, sacharozę, mannitol, sorbitol, laktozę, syrop glukozowo-fruktozowy | |
przyprawy | kwas cytrynowy, glutaminian sodu, drożdże | zioła i mieszanki przypraw bez kwasu cytrynowego i glutaminianu sodu |
produkty zbożowe | biały ryż, jasny makaron, produkty zbożowe z białej mąki, pieczywo i wypieki na drożdżach, kasza manna, płatki śniadaniowe z dodatkiem cukru lub z oczyszczonych zbóż | brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty, grube kasze, pieczywo z mąki pełnoziarnistej i bez drożdży, pełnoziarniste płatki zbożowe bez dodatku cukru |
źródła tłuszczu | orzechy sprzedawane bez łupinek | orzechy świeżo obrane z łupinek, wszystkie nasiona, oleje roślinne |
grzyby | wszystkie gatunki | |
nabiał | sery żółte oraz pleśniowe | mleko, sery białe, jogurty, napoje roślinne |
mięso | mięso przetworzone, wędzone, panierowane | świeże mięso |
owoce | wszystkie owoce i przetwory owocowe, owoce suszone | awokado, cytryny, limonki |
napoje | kawa, herbata, gorąca czekolada, soki owocowe, napoje gazowane, owocowe i słodzone | herbaty owocowe i ziołowe, woda mineralna gazowana i niegazowana, kawa zbożowa, soki warzywne |
Źródło: Hobday, R. A., Thomas, S., O’Donovan, A., Murphy, M., & Pinching, A. J. (2008). Dietary intervention in chronic fatigue syndrome. Journal of human nutrition and dietetics, 21(2), 141-149.
To, co spożywamy, ma ogromny wpływ na mikroorganizmy bytujące w naszym przewodzie pokarmowym, a więc także na Candidę [11]. Wiadomo, że długoterminowe zmiany w diecie wpływają na mikrobiom jelitowy, jednak ile czasu potrzeba, by zauważyć różnicę przy krótkotrwałych zmianach? U myszy może to nastąpić nawet w ciągu jednego dnia, ale u ludzi zmiany zajmują od tygodni do nawet miesięcy [7].
Candida albicans może występować w trzech formach morfologicznych – drożdży, strzępek i pseudostrzępek – w zależności od warunków środowiska. Ma możliwość szybkiej i dowolnej przemiany z jednej formy w drugą. W formie drożdżaka może rozprzestrzeniać się w układzie krwionośnym i przyczepiać się do śródbłonka (wewnętrznej ściany naczyń krwionośnych). W formie strzępek ma zdolność penetracji tkanek oraz ma większą odporność na trawienie przez fagocyty (komórki odpornościowe). Jednym z czynników przyczyniających się do zmiany formy morfologicznej jest rodzaj spożywanych węglowodanów. Inne czynniki wpływające na tą zmianę to: glukoza, prolina, pH, niedobór azotu, stres oksydacyjny [12]. Candida potrafi wykorzystać do wzrostu inne niż glukoza źródła węglowodanów, a w przypadku ich braku także aminokwasy z białek i tłuszcze [4]. Hoffman i wsp. zaobserwowali, że ilość Candidy w jelitach jest dodatnio skorelowana z zawartością węglowodanów w diecie (czyli im więcej węglowodanów, tym więcej Candidy w jelitach), a negatywnie z zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych [11]. W badaniu Pemmaraju i wsp. obserwowano in vitro wpływ różnych węglowodanów na przyczepność do podłoża i tworzenie biofilmu – czyli czynniki mające wpływ na patogenność Candidy. Spośród czterech węglowodanów (glukoza, sacharoza, laktoza i arabinoza) największy wpływ miały dwa pierwsze. Należy pamiętać że organizm ludzki jest różnorodny, zmienny i nie zawsze zasobny w węglowodany [18]. Candida ma zdolność do rozbijania cząsteczek skrobi, zwłaszcza gdy została ona wstępnie strawiona przez amylazę ślinową i trzustkową. Ponadto może ona korzystać z węglowodanów prostych, które powstały w wyniku rozłożenia przez inne mikroorganizmy węglowodanów złożonych. Ze względu na mnogość mikroorganizmów bytujących w układzie pokarmowym zachodzą między nimi skomplikowane interakcje [7].
Hobday i wsp. porównali wpływ diety Low Sugar Low Yeast (z niską zawartością cukru i drożdży) oraz diety opartej na zasadach zdrowego odżywiania na Candidę u osób z zespołem chronicznego zmęczenia (chronic fatigue syndrome). Uważa się, że jedną z przyczyn tego zespołu może być wspomniany wcześniej zespół nadwrażliwości na Candidę (Candida hipersensitivity syndrome). W obu grupach po 24 tygodniach badania zauważono poprawę, jednak nie było istotnych statystycznie różnic pomiędzy nimi. Należy też pamiętać, że oceniano uczestników na podstawie kwestionariuszy (Chalder Fatigue Scale i Hospital Anxiety and Depression Scale), czyli brano pod uwagę ich subiektywne odczucia [13].
Istnienie zespołu nadwrażliwości na Candidę jest kwestią sporną i kontrowersyjną, a większość badań nad nim opiera się na leczeniu antybiotykami, czasami w połączeniu z dietą. Mało jest badań mówiących o wpływie samej diety [6].
Ciąg dalszy artykułu tutaj: Cukier A Grzybica – Cz. II